PHÂN BIỆT CÔNG DỤNG LÀM THUỐC CỦA CÂY BÙ DẺ LÁ LỚN VÀ BÙ DẺ HOA NHỎ

Bù dẻ lá lớn và bù dẻ hoa nhỏ là hai loại cây có hình dáng khá giống nhau nhưng công dụng thì lại khác nhau. Chúng thường được tìm thấy ở các tỉnh phía Nam như Kiên Giang, An Giang, Đồng Nai, Bà Rịa Vũng Tàu… Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhận dạng để phân biệt chúng.

1. Bù dẻ lá lớn (nam kỳ hương)

Cây bù dẻ lá lớn có tên khoa học là Uvaria cordata.

Đặc điểm nhận dạng:

Cây bụi leo hoặc dây leo.
Nhánh non có lông màu hung đỏ.
Lá có chóp nhọn, mặt trên nhẵn bóng, mặt dưới lá cũng có nhiều lông màu hung đỏ.
Hoa mọc thành cụm, mỗi cụm chỉ từ 2 – 4 cái, hoa có 5 cánh và các cánh đều có lông ở cả hai mặt.
Lá noãn có lông và khi chín thì chứa từ 8 – 10 hạt.

Lá và quả bù dẻ lá lớn

Bù dẻ lá lớn

Hoa bù dẻ lá lớn (5 cánh)

Công dụng làm thuốc:

Rễ và lá của cây bù dẻ lá lớn có các công dụng sau:

Trừ phong thấp, đau mỏi lưng gối, giúp bổ gân cốt (rễ).
Tán ứ, giảm ho, tiêu thũng (lá).
Điều trị khó tiêu, tiêu chảy, đau bụng (lá và rễ).

Cách dùng: sắc lấy nước uống (nếu dùng rễ thì từ 15 – 20 g, nếu dùng lá thì từ 10 – 15 g).

Lưu ý: Phụ nữ mang thai không được dùng.

Thông tin thêm: Ở nước ta, lá cây bù dẻ lá lớn được một số đồng bào dân tộc thiểu số dùng làm men chế rượu.

Ngoài ra, kết quả nghiên cứu được đăng trên tạp chí Journal of Essential Oil Bearing Plants cũng cho thấy:

Tinh dầu từ lá cây bù dẻ lá lớn có chứa nhiều hoạt chất như n-heneicosane (10.3 %), aristolone (9.8 %), bicycloelemene (6.5 %) and 2,4-bis(1,1- dimethylethl)-phenol (6.2 %)…
Tinh dầu từ vỏ thân cây bù dẻ lá lớn có chứa nhiều hoạt chất như: n-eicosane (14.8 %), n-heneicosane (9.3 %), 2,6-di-t-butyl- 4-methylene-2,5-cyclohexadiene-1-one (6.7 %) và β-caryophyllene (6.6 %)…

2. Cây bù dẻ hoa nhỏ (kỳ hương)

Cây bù dẻ hoa nhỏ có tên khoa học là Uvaria micrantha.

Cây bù dẻ hoa nhỏ

Hoa và lá bù dẻ hoa nhỏ (6 cánh)

Quả bù dẻ hoa nhỏ

Đặc điểm nhận dạng:

Thuộc dạng dây leo.
Nhánh nhỏ, lúc còn non có lông màu hung hung hình sao, khi già thì đen nhẵn, không còn lông.
Lá cây có màu xanh đậm và nhẵn bóng ở mặt trên, gân giữa lá có lông hình sao và mặt dưới lá cũng có lông hình sao, có màu hoe hoe.
Hoa của cây mọc thành cụm từ 1 – 3 hoa và mỗi hoa có 6 cánh.
Quả mọng không có lông và chứa từ 1 – 6 hạt màu đỏ (ít hạt hơn bù dẻ lá lớn).

Công dụng làm thuốc:

Theo y học cổ truyền, rễ và lá cây bù dẻ hoa nhỏ có các công dụng sau:

Giúp thông hơi, giảm đau.
Điều trị đau lưng, nhức mỏi.
Giúp lợi tiêu hóa, điều trị khó tiêu, đầy bụng.

Công dụng: sắc lấy nước uống từ 15 – 20 g rễ (nếu dùng lá thì từ 10 – 15 g), dùng tươi hay khô đều được.

Thông tin thêm: Theo tạp chí Natural Product Research, thân cây bù dẻ hoa nhỏ có chứa một số hoạt chất có tác dụng chống tế bào ung thư cổ tử cung (HeLa). Vì vậy, ta có thể nghiên cứu thêm cây này để ứng dụng thực tiễn.

Thông tin thêm

Ngoài hai loại cây vừa kể trên thì ở nước ta còn có cây bù dẻ trườn (hay còn gọi là bồ quả trái nhỏ), có tên khoa học là Uvaria microcarpa.

Ở nước ta, rễ và lá cây này được dùng điều trị tiêu hóa kém, tiêu chảy, nhức lưng, tụ máu bầm do tổn thương và đòn ngã (sắc uống từ 15 – 20 g rễ, nếu dùng lá thì từ 10 – 15 g). Với đòn ngã tổn thương, ngoài thuốc uống thì ta cũng nên giã nát lá tươi rồi đắp lên.

Lưu ý: Phụ nữ mang thai không được dùng.

Hiện nay, trên thị trường trà dược nhãn hiệu Bông Sen Vàng đã có bán nhiều loại trà dạng túi lọc nên rất dễ dùng, giá cả phù hợp, mẫu mã rất đa dạng, hương vị độc đáo, 100% nguyên liệu tự nhiên giúp phòng chống lão hóa, tăng cường miễn dịch, thúc đẩy quá trình thải độc trong cơ thể, chống viêm, thanh nhiệt, lợi mật và hóa thấp. Đặc biệt trà thảo dược Bông Sen Vàng có lợi ích trong các trường hợp vàng da, tiểu vàng, tiêu hóa chậm, táo bón do ăn uống thiếu khoa học – ăn thức ăn nhiều chất béo, uống nhiều rượu bia và hút thuốc. Sản phẩm trà dược của Công ty Bông Sen Vàng được người tiêu dùng rất yêu thích và lựa chọn.